Kurt Kobain hil zuen makina

Nirvana taldeko kideak 1994an bere buruaz beste egin zuenean, esames ugari ibili ziren, bolo bolo, 27 urteko musikari milioidun ospetsua atzeragabeko erabakia hartzera bultzatu zituzten arrazoien inguruan.


Kurt Ulertzen Saiatzen ari diren Lagunak deituriko taldeak (ustez Cobainen emazte Courtney Lovek bultzaturiko ekimena) makina bati leporatu zion pop izarraren heriotzaren erantzukizunaren zati handi bat: Brion Gysin Beat belaunaldiko artistak asmaturiko eta William S. Burroughs idazleak "ospetsu" bihurturiko Ametsmakina deritzon tramankuluari, hain zuzen ere. Azpiko irudian, bi pertsonaiok (Gysin ezkerrean) makina erabiltzen.



Loveren taldearen arabera, "Ametsmakina trantzea eragiten duen asmakizun arriskutsua da, eta Kurten heriotzaren katalizatzailea izan zen". Antza denez, bere biziaren azken asteetan, Ametsmakina etengabe erabiltzen jardun zuen Cobainek: 72 orduz behin batean!, Loveren arabera (posible ote?).


Zer da, ordea, Ametsmakina?

Ondorengo lerrotan azalduko ditugu argia eta mugimendua erabiliz, burmuineko uhin bioelektrikoei eragin, eta barne munduko ateak irekitzen omen dituen gailuaren nondik norakoak.
Horrez gain, Ametsmakina etxean erraz eta merke norberak egiteko argibideak emango ditugu.

Nire baitan diren bazter miresgarriak ikusten

"Munduaren historian, Ametsmakinak dira begiak itxirik ikusteko asmaturiko lehen objektuak"
Brion Gysin

Kontrakulturaren leienda zaharra da Gysinek Ametsmakina asmatzeko intuizioa izan zuenekoa. Marseilara autobusean erdilotan zihoalarik, errepide bazterreko zuhaitz ilarak eguzkiaren aurka sorturiko argi-ilunak kolpatu zituen Gysinen betazal bilduak: "kolore biziz beteriko forma distiratsuen isuri zorabiagarria lehertu zen nere betazalen atzean: dimentsio askotako kaleidoskopioa espazioan barrena zirimolatzen. (...)Bisio bat izan zen? Zer gertatu zitzaidan?"

Ian Somerville matematikariarekin batera ikertu ondoren, erantzun fisiologikoa aurkitu eta fenomenoa noiznahi eragiteko makina sinple bat diseinatu zuen: segunduko 8tik 13ra argi flash sortzeko moduan zulaturiko kartulinazko zilindro bat, tokadiskos arrunt baten gainean jarrita eta 100 watteko bonbila bat barnean paraturik, hona Ametsmakina; egin bedi argia!.




Flash maiztasun horrek Alpha uhinak eragiten ditu ikuslearen burmuinean; hau da, gizakia ametsetan edo trantzean denean elektroentzefalogramek jasotzen duten frekuentzia bera. Gogoaren egoera sakonetarako atakan gara Alphan, eguneroko kontzientziaren azpian den sormenaren urtegi agortezinaren iturrian. "Ametsmakinaren erabiltzaileek argi distiratsuen eta lurrez gaindiko koloreen berri ematen dute... Sineskaitzeko konplexutasuna duten eraikuntza geometrikoak ikusten dituzte, dimentsio askotako mosaikotik, ekialdeko mistizismoetako mandala irudien antzeko su-bola bizitara. Gero, une batez, irudi bakanak eta eskena dramatiko indartsuak, argiki koloreztaturiko ametsak bezalakoak" -Burroughs (Haluzinogenoak erabili dituzunoi ezagunak egingo zaizkizue deskripziook). Honez gain, Lur planetaren eremu elektromagnetikoaren uhinekin -Schuman Erresonantzia deiturikoarekin- bat egiten du Alphan sintonizaturiko burmuinak.

Gysinek berak kontatzen duenez, Nostradamus aztiak antzeko metodoa erabiltzen zuen etorkizuna iragartzeko bisioak izateko: dorre batera igo eta, eguzkiari begira, eskua irekita, hatzak mugitzen zituen begien aurrean ikuskizuna heldu arte.

Askok ez du ezer berezirik ikusten Ametsmakina erabiltzean, edo burukomin arin bat besterik ez dute sentitzen (epileptikoei oharra: diskoteketako argiak bezala, Amestmakinak krisiak eragin ditzake).

Halere, ardoarekin eta amodioarekin bezala (poetak esan zuenez), ziurrenik norberak jartzen duena handituta itzuli besterik ez du egiten Ametsmakinak.

Ideia horretan oinarriturik, beharbada, hasi (eta amai) genezake Kurt Cobainen heriotzaren zergatien inguruko azalpen saio aborto hau.


Uzkian Pot





Zer behar dugu Ametsmakina egiteko?:

Binilozko diska zaharrak jotzeko gailu bat, hasteko. Amaren ganbaran begiratu, edo, bestela, bigarren eskuko dendetan merke aurkitzeko arazo handirik ez duzu izango. Bost axola orratzaren egoera edo soinuaren kalitatea, Ametsmakina egiteko itzulika dabilen mekanismoa besterik ez dugu behar.

Honez gain, kartulina handi bat behar dugu (gutxienez 90 x 65,5 zentimetroko tamainakoa, printzipioz, eta beltza bada hobe), eta 100 watteko bonbila bat (kaskilo, hari eta entxufearekin). Eskulanak egiteko oinarrizko tresneria bilduta (kuterra, artaziak, arkatza, metro, kola, etab.), arratsalde batean erabiltzeko moduan izango den Ametsmakina egin dezakegu.

Neurrien kalkulua

Gysinek eta Somervillek 78 itzuli minutuko abiada zuen gailurako diseinatu zuten makina, eta hemen abiada horri dagozkion kalkuluak emango dizkizugu eginda. Singleak eta LPak sortu ondoren, 45 eta 33 itzuli minutuko gailu modernoagoak nagusitu ziren, baina askotan gailu berak abiada zaharra aukeran ematen du bi modernoekin batera. Zureak ez badu, ez kezkatu, kalkulagailu batekin erraz moldatuko baitituzu kontuak.

Kartulinan bost ilara zulo egin.



Ilarak eta zuloak tamaina berekoak izango dira (12 zentimetro ilaren altuera; zuloek 9 zentimetro altuera eta 4 zm zabalera izango dute).

Ilara bakoitzean egingo dituzun zulo kopuruak emango du flash maiztasun ezberdina. Erritmoa 7 eta 13 flash segundukoa izan beharko du, beraz:
Platinak 60 segunduko 78 itzuli egiten baditu, segunduko 1,3 buelta egingo ditu: 78/60=1,3
Zulo bakoitzak flash bat emango dizu.
Ilara batean 6 zulo badira, erritmoa 6x1,3=7,8 flash segundukoa izango da.

7 zulo: 7x1,3=9,1 f/s
8 zulo: 8x1,3=10,4 f/s
9 zulo: 9x1,3=11,7 f/s
10 zulo: 10x1,3=13 f/s

78 itzuliko gailua ez baduzu aurkitzen, 45 itzulira moldatu beharko dituzu kalkuluok eta, bistan denez, lerroko zulo gehiago egin beharko dituzu.

Kartulinaren luzera zure tokadiskoaren tamainara moldatu, eta zirkunferentziaren arabera kalkulatu zenbateko tarte berdinak utzi behar dituzun 6, 7, 8, 9 eta 10 zuloko ilarak egiteko.


Azalpenok nahasiak iruditzen bazaizkizu, edo dena eginda jaso behar duen horietako bat bazara, interneteko helbide honetan aurki dezakezu eraikuntza prozesuaren urratsez-urratseko errezeta (hori bai, ingelesez edo frantsesez): www.inter-zone.org



Ametsmakina erabiltzeko:
Gailua jiraka dabilela eta bonbila piztuta, esperimentatzailea zilindrotik ahalik eta hurbilenen eseriko da begiak itxita. Saioak nahi bezain luze jo dezake, baina
hamar minutu behar dira, gutxienez, "bidaiatzen" hasteko. Saioak aurrera jo ahala, zulo lerro ezberdinetara begira jar zaitezke ametspaisaia aldatzeko. Distantziarekin ere badago jolasterik.

Musika:
Ametsmakinaren eragina indartzen laguntzen du erabili bitartean musika mota batzuk entzutea (kaskorekin hobe). Gysinek Jajoukako Maisu Musikarien grabaketak erabiltzen zituen (Marokoko berbereen trantzerako doinuak). Throbbing Gristle taldearen Heathen Earth diskak Ametsmakinarekin erabiltzeko propio eginiko musika jasotzen du. Halere, norberak trantzerako bere doinuak aurkitzea egokiena izango delakoan gaude (txalaparta saio luzeak ezin aproposagoak dira, gure ustez).



Oharra:
Hainbaten arabera, Ametsmakina gailu arriskutsua da (ikus artikulu honen sarrera). Nietzsche irakurtzeak jendea zoratzen eta kanpaia jotzeak itsutzen zuela ere esaten ziguten, halere. Ametsmakinarekin esperimentatzea zure ardurapeko kontua da. Ganbara erretzen bazaizu edo suizidatzen bazara, ez etorri gero guregana ezerren eske.

Tipula

... gaurko sorginen inguruko mania horrek disentsioaren indarrak nahastu eta zapuzten ditu. Kontrakultura osoak bezala, konpromiso politiko multzo zuhur baten garapena oztopatzen du. M. HARRIS

...eta...

Baina noraino da mitoa baliagarri? Erromantizismo garaitik zeltiar legendek izugarrizko arrakasta izan dute, baina ez dut uste horrek asko lagundu duenik zeltiar nazioen askapenean. J. KINTANA



Zaharra da oso, inperioen asmo zibilizatzailea bezain zaharra akaso, pentsakera magikoaren kontrako propaganda. Etsaiak beti etsai eta ez gara orain arituko haien salaketan.
Oraingo idazki hau, beraz, zenbait lagunen aipuekin hastea erabaki dugu. FRAZER hura ere ez dugu ahaztu, jakina, eta haren omenez magia sinpatikoaren erabilera praktikoaren berri emango dizuet. Sorgintza tresna iraultzaile gisan erabil daitekeenaren adibide xume bat alegia.TIPULA deituko dugu.

Etxeko kajoi batean eman du denbora luzea, X-Txosten galdu baten antzera. Baina fruitua ondu dela uste dut. Badu sasoia urrezko abarretik erori eta NEWTON iruzurtiari kaskarrekoa emateko.


1. BIDEOEKINTZA

Tao-ak Bata sortzen du; Batak bia sortzen du; biak hirua sortzen du; hiruak gauzak oro sortzen ditu.
LAO TSE, Tao Te King.


1993ko otsailaren 4a. Nire berri emaileen arabera goiz eguzkitsua (bideoak ere hala ageri du). Bi lagunek Bilboko Areatzako zubia igarotzen dute, udaletxea eskubitara utziz, eta Campo Volantin deritzon pasealekuan barrena abiatzen dira. Pasealeku honek ibaiari jarraikiz egiten du bere ibilbidea, edo, hobeto esanda, ibaiaren gainetik: Campo Volantin delakoa, porlanezko habeen bidez ur lasterrari irabazitako eremua baita.
Tarteka uretarainoko eskilarak agertzen dira, garai batean txalupetatik lehorreratzeko erabiliak, gaur egun txiza egiteko edota dosia zainaratzeko. Hauetako bat dugu erritual xelebre batentzako aldez aurretik aukeratutako eskenatokia.



Motxilak hustu eta lanari ekin diote bi lagunok. Irudi bat zutabeari atxiki, bideo kamara tripodean paratu,... REC., goazen!

60 minutuko grabaketa egitea da gure lagunen asmoa. Ez hasi numero sorginduen bila, 60 minutukoa da baterien autonomia. Handiagoa izanez gero luzeagoa egingo zuten grabaketa: bi ordu, hiru egun, betirako...

Unibertsoaren dinamika herrena dugu bideo-egitasmo honen gaia. Unibertsoaren metafora zaharra da tipula. Korbatadun baten eskutan ageri da, gizaki modernoa. Eskutartean duenaren jabe dela uste du azken honek. Tipularen muina aurkitzen saiatu da, eta mintzez-mintz, azalez-azal biluztu du tipula, esku hutsik geratu den arte, ez muinik ez eta tipularik ere. Orain ez daki nola jokatu. Tentazioa indartsua da: tipula estutu eta estutu lehertu arte? Gordiar korapiloa gogoan.



Korbatadunaren akats nagusia objetibotasunaren lilura da. Tipula kanpotik ikusten duela uste du inozoak. Baina guk, bideoaren beste lilura horri esker, bera ere tipularen, hau da, unibertsoaren barruan dela dakusagu.

...hiruak gauzak oro...

TAO TE liburuaren gogoetari jarraikiz aukeratu dute txoko hau. Hiru mugimendu ezberdinen topalekua da eta, beraz, unibertso osoa irudika lezake. Hiru mugimenduetatik bi begibistakoak izango dira bideoan: eguzkiak ordubeteko ibilbidea egingo du ortzean eta itzalak, isladak eta dirdirak aldatuz joango dira: lehenengo mugimendua.
Itsasgorak uraren mailaren aldaketa eragingo du, hona bigarrena.

Hirugarren mugimendua, ordea, inplizitoa edo behintzat ezkutua litzateke. Pasealekua sostengatzen duen egitura, beste edozein egitura bezala, tentsio eta indar geologikoen (honako kasuan) menpe dagoenez, ez da estatikoa, dinamikoa baizik. Ez dago, DABIL. Eta ibiltze horren ondorio nagusia ezegonkortasuna da. Egitura guztien patua: amiltzea, erortzea.


2. METAFORA EGUNKARIETAN

Honeraino ekintza haren kronika. Egileen ahotik eta eskutik izan nuen honen berri bere garaian. Lekukotasuna indartzeko hainbat argazki eta bideoa bera nire eskutan jarri zuten. Horietako batzuen erreprodukzioak lerro hauen aldamenean ikus ditzakezue.

Bistan da haien asmoa estetika kontuetara muga genezakeela, esoteraren zantzurik aurkitu gabe. Ondoren gertatutakoa ustekabe hutsa izan zela haientzat, alegia, beste guztiontzat bezala:

1993ko otsailaren 10ean, hau da, bideoekintza hura egin eta 6 egunetara (oraingoan bai, has gaitezke zenbaki sorginen bila) grabaketa lekua eta honekin batera Campo Volantin pasealekuko berrogei metro, espaloia, zuhaitzak, farolak, eserlekuak eta abarrak (zenbait egunkarien arabera pertsona bat tartean, nahiz eta zauririk ez jaso) ibaira amildu ziren eguerdi aldera.

Hona hemen EUSKALDUNON EGUNKARIAk hurrengo egunean argitaratutako albistea:



Pasealeku zati bat ibaira Bilbon

Bilboko Campo de Volantin pasealekuaren zati bat, lau eta seigarren atarien artekoa, ibaira erori zen atzo eguerdian azpian duen lurra mugitu ondoren. Bilboko udaltzaingoko iturrien arabera, ezbeharraren ondorioz ez zen zauriturik izan. Erorketaren arrazoiak, udaltzaingoaren arabera, ibaiko uraren eragina eta zoladuraren hondamena izan dira. Itxura denez, egun asko ez direla konturatu ziren lurrean pitzadurak agertzen hasi zirela. Badaezpadako neurri gisa inguruan hesiak jarriak zituztela adierazi zuen atzo udaltzaingoak. La Salve eta Erkoreka enparantzen arteko bide zatia itxi egin zuen atzo udaltzaingoak istripua gertatu ondoren.




3. HIRU GURPILAK


DAVID RUELLEk eta FLORIS TAKENSek 1971ean argitaratu zuten On the Nature of Turbulence artikuluan honako hau proposatzen zuten: aski dira hiru mugimendu independenteak turbulentziaren konplexutasun osoa sortzeko.

Sistima dinamikoak deskribatzerakoan Erakarle bitxia (Strange Attractor) izendatu zuten eragilea aztertu zuten. Ordurarte zientzilariek bi erakarle motarekin egiten zuten lan: puntu egonkorra eta zikloa.
Irudikatu frikziorik gabeko pendulua (tzintzila): bi punturen artean mugitzen da etengabe, zikloak osatzen ditu.
Naturan, baina, frikziorik gabeko tzintzilarik ez dago: erakarlea erdian dago eta tzintzilaren ibilbidea gero eta laburragoa da. Azkenean puntu horretan gelditu egingo da (Entropia: horregatik behar dute erlojuek giltza edo pila).

Hona hemen Inperio, Estatu, Ordenu, Kontrol Sistima guztien metafora.
Inperioak betirako nahi du bere burua. Hori dugu hain zuzen estatu hitzaren sakoneko esanahaia: estatua da estatikoa dena, erakarle bakarra, perfektoa izanik betirakoa izan behar duena. Denboraren abolizioa, Historiaren Azkena: geldia da pendulua!

Walter Benjaminek salatu zuen politikaren estetizismo faxista: egungo gizateria alienatuarentzat (ez baikara gure baitakoak) ikuskizunik ederrena bere buruaren suntsipena litzateke. Apokalipsia=Erabateko artelana (Gesamtkunstwerke). Apokalipsia, edozein motakoa dela, erakarle bakarreko sistima baten patu sahiestezina da.


Heraklito zaharrean aurki dezakegu honen ukazioa. Garai modernoetan Nietzschen. Azken honen hausnarketa ekarriko dugu gogora:
Energia eta denbora, hona hemen unibertsoaren osagaiak. Indarra mugatua da, denbora, berriz, mugagabea (iraganerantz eta etorkizunerantz mugagabea). Unibertsoaren forma, une zehatz batetan, indar unitateen konbinaketak ematen digu. Indar unitateak mugatuak direnez, horien arteko konbinaketak ere mugatuak izango dira. Kobinaketa horiek gertatzen diren denbora mugagabea izanik, bi ondorio atera ditzakegu:

a) Egonkortasun egoera balitz unibertsoaren patua, egoera hori DAGOENEKO izan beharko genuke (eta hala denik ez du ematen).
b) Unibertsoak eternidadean jarduteko duen modu posible bakarra, berberaren betiereko itzulera da. Konbinaketak errepikatu behar dira ezinbestean.

Beraz, ez dugu inoiz izango egonkortasunik unibertsoan eta gainera zikloak errepikatzera kondenaturik gaude (Mitologia klasikoaren Sisiforen zigorra, Oteizaren Ley de los cambios, Big Bang/Big Crunch...). Bi erakarle bitxi, penduluaren betirako oszilazioa.

Baudrillard-en arabera katastrofearen simulakroa behin eta berriro, ikuspegi askotatik eta abiadura motelduaz ikustera zigortuta gaude. Baina benetako katastrofea, hau da, apokalipsia, ez da sekula helduko. Hasierako Big Bang haren ondoren, esplosioaren ondoren alegia, inplosioa bizi dugu.
Liluratuta eta perlesiak jota datzagu, beraz, irudiaren magia zuriak sorginduta. Bi erakarle dituen unibertsoan etengabe kulunkatzen gara, ez da Historiaren Azkena, baizik eta istorio beraren betiereko itzulera.



Betiereko itzuleraren teoria honi egin dioten gezurtatzerik politena, edo behintzat dotoreena, Georg Simmelek asmatu zuen:
Demagun neurri bereko hiru gurpil ardats berean kokatzen ditugula. Gurpil bakoitzean puntu bat marraztu dugu eta hiru gurpilen puntuak lerrokatzen ditugula. Gurpilak itzulika abiatzen dira, bigarrenak lehenak baino bi aldiz azkarrago eta hirugarrenak lehenaren abiadura zati π:

n, 2n, n/π

Hasierako lerrokatzea ez da inoiz ere errepikatuko!

Hiru erakarleren jokoa, hona turbulentzia. Hiru mugimendu unibertsoaren konplexutasun osoa sortzen, errepikatu gabe eta erritmu finko batean erori gabe..., beti antzeko eta beti ezberdin. Hiruak gauzak oro sortzen ditu.

Hona hemen unibertsoaren dinamika herrena, ttakun-ttan-ttakun.

4. KORAPILOA IRUTEN


Walter benjaminek erakutsi zigunez, erreprodukzio teknikoak askatu zuen artelana hasiera batean zuen erabilpen erritualatik, baina askatze honek artelanaren benetakotasuna, aura, galtzea ekarri zuen.
Asger Jorn-ek aintzinago kokatu zigun haustura: pentsamendu geometriko eta pentsamendu situlogikoaren artean gertaturiko banaketa unean, hain zuzen ere. Lehenak Grezian kokatu eta pentsakera arrazionalista sortu zuen. Bigarrena, ordea, gizateria osoaren subkontzientean txertaturik datza eta topologia, korapiloen jakinduria, ehungintza, laberintoa... ditu agerkari.

J. A. Urbeltzek Bailar el caos liburuan hari honi heltzen dio koreografia, estetika eta antropologiaz hausnartzen duenean. Bere buruari galdetzen dio Urbeltzek, zein ote den 3a oinarri duten dantza erritmu herrenen eta (h)irulearen lanaren zein munduikuskeraren artean somatzen den harreman ezkutua.

Hiru erakarle bitxitan errotutako munduikuskera, agian?


Mariren lurrazpiko erresuman gaude, Mari baita indar sortzailearen etengabeko baieztapena, EZBERDINAREN betiereko itzulera ( J. Paskual eta A. Peñalva).



5. FIAT ARS, PEREAT GUGGENHEIM!


Honerainoko bidea eginik, Benjaminekin egiten dugu topo berriro.

Benetako artelanaren balio bakarra erritualan datza, non bere lehen eta jatorrizko balio erabilgarria izan zuen.

hona hemen, hain zuzen, TIPULAren kasua:

Testuinguru estetiko garaikide batetik abiaturik (Bill Viola eta antzekoen ildoan) oharkabean, xalotasunez eta intentziorik gabean erritual magikoa antolatzen da (Ekain, Santimamine, Lascaux horien tradizio zaharragoan). Eta erritualak, harri gaitezen, ERAGINA DU.

Urte bakan batzuk geroago izan balitz, ibaiaren beste bazterrean, pare parean...



Irudiak erabiliz irudien lilura hautsi.

Adur Beltza izen aproposa al da?


UZKIAN POT


Benetan iraultzailea den ekintza baten aurrean gaude, nahigabe, burugabe eta kontrolgabea delako, hain zuzen ere.
J. BAUDRILLARD

...eta...


Ka(la)pitalaren panopticum-aren punturik erasogarriena, hala ere, magiaren baitan datza -irudien manipulazioan gertakizunak kontrolatzeko-...
H. BEY

Otxate herria. Jendeak utzita, mamuek hartuta

Estralurtarren eta izaki paranormalen bilgunea omen da
Otxate. XIX. mendean hustu zen herriaren inguruan
zenbaitzuek idatzitako kronikak mito bilakatu dute herrixka

Estitxu Ugarte (BERRIAn agertutako artikulua)

Gasteiztik 15 kilometrora dago Otxate. Imiruri, Done Bikendi eta Agilu herrien artean, Trebiñun. Itxuraz behintzat Euskal Herriko beste edozein herri abandonatua bezalakoa da. Zelai handi batean, elizaren dorrea eta hainbat etxeren hondarrak biltzen dira. Ihartutako zuhaitzak daude elizaren ondoan. Dena dela, bisitari ugari jasotzen dituen arrastoak nonahi ageri dira. Haiek utzitako zaborra eta zikinkeriak udan jaso zituen Otxateren Lagunak elkarteak, baina garbitasunak ez zuen asko iraun.

Antza denez, Otxaten denetarik gertatu da. Hiru izurrite jasan ondoren hutsik geratu zela diote zenbait idazlek, Objektu Hegalari Ezezagunak (OHE) sarri ikusten direla idatzi dute, psikofoniak grabatu daitezkeela, jendea desagertu dela, Bermudetako Triangeluaren antza duela… Gertakizun misteriotsuek erakarrita dozenaka lagun biltzen da astebururo Otxaten, psikofoniaren edo estralurtarren zain. Interneten, Trebiñuko herriaren inguruan zabalduriko zenbait orrialdetan, bertan egoniko lagunen testigantzak irakur daitezke. Ezer berezirik topatu ez dutela diote gehienek, baina nolabaiteko «giro berezia» atzeman diote inguruneari.

Otxateren mitoa zabaldu zuenetako bat Prudencio Muguruza gasteiztarra izan zen. 1981. urtean OHE bat ikusi zuela idatzi eta horren argazkia barra-barra zabaldu zuen. Txakurrarekin Otxate inguruan paseatzen zebilela idatzi zuen, eta bat-batean «beldurra ikaragarria sentitu nuen, burrunba bizia entzun, eta automatikoki argazki kamera atera nuen». Gerora, Trebiñuko OHE-a iruzurra zela zabaldu zen, itxura berezia zuen hodei bat besterik ez baitzen. Dena den, Muguruzak El Mundo Misterioso aldizkarian artikulu luzea idatzi zuen, eta, gerora, Trebiñuko elezaharraren osagai nagusiak izango zirenak airatu zituen.

Ordutik Otxateri buruzko kontakizun ugari zabaldu dira. Horra hor, Iker Jimenez kazetariak Enigmas sin resolver liburuan jaso zituen zenbait istorio. Besteak beste, Otxatek pairatu bide zituen izurriteak azaldu zituen, alegia herria uzteko arrazoi nagusiak.

Zorioneko herria XIX. mendera arte

Otxateri buruzko lehenbiziko erreferentzia historikoa 1134an ageri da, Goate izena zuen herriak. Garai hartan 15 lagun bizi ziren bertan. 1750ean bigarren erreferentzia agertzen da, sei bizilagun zituen herrixkak, eta denborak aurrera joan ahala udalerriko herririk jendetsuena bilakatu zen.

Garai horretakoa da Otxateren ustezko madarikazioa: 1860an baztanga zabaldu zen herrian, eta lau lagun besterik ez ziren bizirik atera. Lau urte geroago, tifus epidemiak biztanle guztiak akabatu zituen. Otxate hutsik geratu zen, baina handik gutxira zorioneko herria bihurtu zen berriro. Hala ere, 1870ean kolerak biztanle guztiak hil zituen. Antza denez, inguruko herrietan ez zen izurriterik zabaldu, nahiz eta Imiruri, Otxate, Done Bikendi, Agilu eta Axarteko biztanleen arteko harremana oso estua izan. Jakiak zein bestelako nekazaritza produktuak trukatzen baitzituzten.

Egun, zenbait ikertzailek eta historialarik hiru izurriteen afera kolokan jarri dute, ez baitago dokumentaziorik, ezta testigantza fidagarririk, historia horri eusteko.

Izurriteaz gainera, Jimenezek beste zenbait gertakari biltzen zituen liburuan. Ezagunena Espainiako Armadari gertatutakoa da. Gasteizko Araka kasernako auto blindatuko bi talde Otxatera joan ziren ariketa militarrak egitera, eta lau orduz galduta egon ziren behe lainoan. Militarren arteko komunikazioa erabat ezinezkoa izan zela kontatzen du Jimenezek, irratiek ez baitzuten funtzionatzen. Ordu luzez itzulinguruka ibili ondoren, Arakara itzuli ziren militarrak, beldurtuta.
Halaber, Otxateko apaizaren desagerpena aipatzen du Jimenezek liburuan. 1898an Antonio Vilegas apaiza Otxate gainean dagoen Bergondoko baselizara abiatu zen zenbait traste jasotzeko asmoz. Ez zen itzuli. Herritarrak apaizaren bila ibili ziren inguruko mendietan, baina ez zuten inoiz aurkitu.

Euskal psikofonia

Bestetik, zenbait ikertzailek azaldu dutenez, fenomeno bitxiak gertatzen dira gauetan San Migel elizaren dorrean. Duela urte batzuk, Gasteiz Irratiko teknikari batek lortutako bi psikofonia ezagun egin ziren. Batean, emakume batek honako hau galdetzen du gaztelaniaz: «¿Qué hace la puerta cerrada?». Bigarrenean, «kanpora» oihukatzen duen neskato baten ahotsa entzun daitekeela diote. Agian, lehenbiziko euskal psikofoniaren aurrean gaude.
Dena den, urtetan Otxateren inguruan zabalduriko mitoak ez dio asko lagundu herrixkari. Jende askorentzat jai gunea da Otxate, eta fenomeno paranormalei alkoholarekin lagundu diete. Asteburua alkoholaren eta beldurraren artean igarotzen dute batzuek, inguruak zabortegia bihurtuz, suteak eginez eta inguruko herritarrak eta herrian bertan diren abereak zirikatuz. Larreak autoarekin zibarena egiteko erabili dituzte behin baino gehiagotan.
Ondorioz, inguruko biztanleek ez dute gustuko bisitariak, eta guardak hartu behar izan dituzte ingurunea zaintzeko. Zabor poltsak eskuan daramatzatenak edo herriarekin begirunez jokatzen duten bisitariak, aldiz, ongi etorriak dira Otxaten.



ELKARRIZKETA

Julio Corral otxateko lagunak taldeko kidea

«Otxate misterioaren azoka bat da»

E. U.

Otxateko Lagunak Interneten bitartez sorturiko elkartea da. Udazkena eta uda bitartean herria garbitzeko deia egin, eta milaka kilo zabor jaso zituzten. Julio Corral herriaren mitoa aztertzen ari da, eta liburua argitaratuko du aurki. Halaber, talde ko kidea da.

Nola sortu zen Otxateko Lagunak?

Iaz lehenbiziko aldiz joan nintzen Otxatera, familiarekin, eta harrituta itzuli ginen herrixkaren egoera ikusita, guztia zaborrez beteta zegoen, suntsituta. Hori ikusita, Interneten Otxateri buruzko gunea antolatzea otu zitzaidan. Hasieran, herrixka garbitzeko jendea biltzeko asmoz egin nuen. Gerora, gune hori Otxateri buruzko informazio biltegia bilakatu da. Nik ez nuen horrelakorik egiteko asmoa, baina hala gertatu da.

Aurrera begira, zein da Otxateko Lagunak taldearen helburua?

Egun, Otxate suntsituta dago zeharo. Zutik dauden eraikin bakarrak elizaren dorrea eta bi etxeren aztarnak dira. Gure asmoa, herriaren mitoa ikertzeaz gainera, herritarrekin lan egitea da, eta ingurunea babestea. Ildo horretan, adibidez, Otxate gainean dagoen Burgondoko baselizaren eraberritzeari ekiteko inguruko herritarrekin hitz egin dugu. Herriek debozio handia baitiote Burgondoko baselizaren ama birjinari.

Otxateri buruzko mitoak oinarri historikoa al du?

Oinarri historikoa eta dokumentala oso eskasa da. Aipatu diren elezahar gehienak, alegia, izurriteena edo apaizaren desagerpena, Pruden Muguruzak idatziriko artikuluan jasota daude. Artikulu hori ikertzen ibili naiz, Otxateri buruzko liburu bat idazten ari naizelako, eta idazlanak oinarria duela uste dut, baina desitxuratua dago, kontakizunak ez baitira batere zehatzak. Adibidez, hiru izurriteen gaiaren inguruan, ezin da ukatu garai batean kolera eta baztanga izan zirela eskualdean, baina 1919ko gripe espainola izan zen Otxateko biztanle gehienak akabatu zuen izurritea.

Ez al dira beste edozein herriri buruz esaten diren elezaharren antzekoak?

Gauza misteriotsu ugari gertatzen dira Otxaten: argiak, agerraldiak, psikofoniak. Otxate misterioaren azoka da. Euskal Herrian eta Espainian elezahar ugari dago paraje ezberdinen inguruan, eta herrixka askotan gertakizun bitxiak bildu dira, baina Otxateren afera bestelakoa da. Otxaten era guztietako fenomenologia berezia biltzen da, eta sarritan errepikatzen diren ezohiko fenomenoak dira. Europan soilik Otxaten eta Ukrainako beste herri batean ematen dira halako fenomenologiak.

Eta zein da fenomeno horien sorburu nagusia?

Otxaten gauza bitxiak gertatzen dira, baina nik ezin dut ziurtatu EHOak diren, mamuak, edo bestelako fenomenoak. Bertan egon garen gehienek, adibidez, arazoak sumatu ditugu aparatu elektronikoekin, emisorearekin, sakelako telefonoekin, argazki eta bideo kamarekin. Bateriak kargatu eta deskargatu egiten dira...
Dena den, gertakari horiek azalpen paranormala baino gehiago zientifikoa izan dezakete.
Ez naiz horretan busti nahi. Sineskorra naiz, baina aldi berean sinesgogorra. Duela 200 urte misteriotsuak iruditzen zitzaizkigun gauzak, egun, oso arruntak iruditzen zaizkigu. Joera dugu azalpenak bilatzeko, eta batzuetan ez dago azalpenik.

Bestetik, argi dago inguruneak eragina duela, eta jendea hunki erraza da. Oso tipikoa da, esate baterako, dorrearen barruan pertsona baten intziriak entzuten direla esatea. Pertsona bat hilzorian egongo balitz botako lituzkeen oihuak entzuten dituztela esaten dute askok eta askok. Eta egia da, intziriak entzuten dituzte, baina dorrean habia egin duen hontz baten oihuak dira.

Hala ere, badira gertakari batzuk sarritan errepikatzen direnak. Beltzez jantzitako emakume baten irudia agertu da behin baino gehiagotan. Gainera, psikofoniak oso ohikoak dira, jende askok grabatu egin ditu. Ezin da frogatu mamuen ahotsak diren, iraganeko lagunen oihuak… Egun, edozeinek eraman lezake grabagailu bat, eta oso erraza da soinuren bat harrapatzea, baina jasotzen diren milaka soinuren artean badira bitxiak direnak. Argi arraroak ere sarritan ikusi dituzte Otxaten.